Το ΔΝΤ για την κρίση χρέους: Τι λέει για Ε.Ε. και Ελλάδα
Το ευρώ ως νομισματική ένωση είναι ένα “τρελοκομείο”. Υπάρχουν πολλοί κανόνες στους οποίους όλοι συμφωνούν τις καλές μέρες. Αν όμως αποτύχουν στο να οδηγήσουν σε ανάπτυξη, όσοι πρέπει να τους εφαρμόσουν κατηγορούν τη νομισματική ένωση ως παγίδα λιτότητας. Με αυτά τα χαρακτηριστικά λόγια ο καθηγητής του πανεπιστημίου Princeton, Χάρολντ Τζειμς περιγράφει συνοπτικά την κατάσταση που επικρατούσε στην Ευρωζώνη κατά το ξέσπασμα της κρίσης χρέους, με αφετηρία την Ελλάδα σε έκδοση με τίτλο “Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η ευρωπαϊκή κρίση χρέους” που φιλοξενεί επίσημα στην ιστοσελίδα του το Ταμείο.
Όπως είναι φυσικό, η Ελλάδα, με τα δύο αποτυχημένα προγράμματα του Ταμείου, καλύπτει τις 90 από τις συνολικά 293 σελίδες της έκδοσης, η οποία έγινε μετά από συνεντεύξεις με όλους του εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του ΔΝΤ που συμμετείχαν στα προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας.
Στην – ιστορική – αφήγηση του ο συγγραφέας τονίζει ότι η Γερμανία και άλλες χώρες που κάλεσαν το ΔΝΤ να βοηθήσει στα προγράμματα διάσωσης, αρχικά της Ελλάδας και στη συνέχεια της Ιρλανδίας, της Πορτογαλία, της Κύπρου και της Ισπανίας, ήταν αντίθετες με την εκ των προτέρων αναδιάρθρωση του χρέους – όπως απαιτούσε το καταστατικό του ΔΝΤ – λόγω κυρίως της έκθεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών σε 150 δισ. ελληνικά ομόλογα, Τυπικά επικαλούνταν ασυμβατότητα με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Ωστόσο, ο πρώτος που αντέδρασε στην παρουσία του Ταμείου, ήταν ο τότε πρόεδρος της ΕΚΤ, Ζαν Κλοντ Τρισέ θεωρώντας ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει σε κράτη που δεν είχαν δική τους νομισματική πολιτική.
Αναποτελεσματικές κυβερνήσεις
Σε άλλο σημείο της αφήγησης, τονίζεται ότι η αποτυχία του πρώτου προγράμματος για την Ελλάδα οφείλεται, εκτός από την καθυστερημένη αναδιάρθρωση του χρέους και στην υποεκτίμηση των συνεπειών των περικοπών από το ΔΝΤ το οποίο ήταν μεν ο ειδικός στα προγράμματα διάσωσης ανά το κόσμο, αλλά όχι σε ένα μέλος μιας χαλαρής νομισματικής ένωσης, με “σκληρό” νόμισμα.
Εκτός από αυτό όμως, τα στελέχη του ΔΝΤ τονίζουν ότι το βασικό πρόβλημα που οδήγησε στην αποτυχία το πρώτο ελληνικό πρόγραμμα ήταν η αδυναμία των κυβερνήσεων να υιοθετήσουν και να εφαρμόσουν μεταρρυθμίσεις που αφορούσαν το ασφαλιστικό και την αγορά εργασίας, με στόχο να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Αντ’ αυτού, γίνονταν μεγάλες περικοπές σε άλλες δαπάνες, επιτείνοντας το κοινωνικό πρόβλημα.
Σε άλλο σημείο της αφήγησης γίνεται λόγος για προστασία οργανωμένων συμφερόντων που μεγάλωνε το δημοσιονομικό πρόβλημα και επιδείνωνε την βιωσιμότητα του χρέους.
Ο συγγραφέας επικαλείται και τις δηλώσεις περί διαφθοράς που είχαν κάνει μέλη των τότε κυβερνήσεων. Δίνοντας την δική του εξήγηση από τις συνεντεύξεις που έκανε, κάνει λόγο για ένα πολύπλοκο και “ομιχλώδες” φορολογικό σύστημα το οποίο δημιουργούσε από μόνο του εστίες διαφθοράς.
Ο συγγραφέας δεν παραλείπει να αναφέρει και το κύμα αντιπάθειας στην Ελλάδα και τις άλλες “μνημονιακές” χώρες απέναντι στην τρόικα, Ε.Ε., ΔΝΤ και ΕΚΤ (αλλά και τη Γερμανία η οποία τηρούσε σκληρή στάση) η οποία εμφανίζονταν να επιβάλλει μέτρα λιτότητας τα οποία όμως στην πραγματικότητα δέχονταν ή πρότειναν από μόνοι τους οι Έλληνες πολιτικοί, μεταφέροντας όμως την ευθύνη στους δανειστές.
Την τάξη αυτή των πολιτικών διαδέχθηκαν οι λαϊκιστές, οι οποίοι υπόσχονταν γρήγορη και ανέξοδη διαφυγή από τα προγράμματα λιτότητας.
Όπως τονίζεται, η Ελλάδα είχε ισορροπήσει τα δημοσιονομικά της το 2014, αλλά η κατάσταση άλλαξε το 2015, με την ανάληψη της κυβέρνησης από το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ και το ακροδεξιό κόμμα των ΑΝΕΛ που ήρθαν με σύνθημα την κατάργηση της λιτότητας και οδήγησαν την Ελλάδα στο τρίτο πρόγραμμα διάσωσης. Ενώ η νέα κυβέρνηση εξελέγη με το σύνθημα της κατάργησης των μνημονίων, σε έξι μήνες είχε αποκτήσει την συμπεριφορά του “συκοφαντημένου”, όπως το χαρακτηρίζει, ΠΑΣΟΚ. Το τρίτο πρόγραμμα, μέσα από τα νέα μέτρα λιτότητας, ολοκλήρωσε τη δημοσιονομική προσαρμογή και οδήγησε στα μέτρα διευθέτησης του χρέους που ισχύουν και σήμερα.
Ανοχύρωτη η Ε.Ε. απέναντι σε κρίσεις
Όπως τονίζεται, η παρουσία του ΔΝΤ στα προγράμματα διάσωσης, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών που παρουσίασαν δημοσιονομικό πρόβλημα, ήταν εκ του αποτελέσματος απολύτως απαραίτητη.
Η Ε.Ε. αναλώνονταν μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης σε ατέλειωτες συζητήσεις για το τι επιβάλλεται και τι εξαιρείται από τους δημοσιονομικούς κανόνες που ίσχυαν για χρόνια. Στο ξέσπασμα της κρίσης δεν υπήρχε ούτε ο μηχανισμός, αλλά ούτε και κεφάλαια για διάσωση κρατών που αντιμετώπιζαν δημοσιονομικό πρόβλημα. Οι αποφάσεις για τις διασώσεις λαμβάνονταν μετά από πολύμηνες διαβουλεύσεις ανάμεσα σε αντίθετα “στρατόπεδα”. Με τη βοήθεια όμως του ΔΝΤ συστάθηκε το 2011 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) και το 2012 ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο οποίος, όπως τονίζεται, στοχεύει να αναλάβει ένα ρόλο “ευρωπαϊκού ΔΝΤ”.
Την περίοδο της κρίσης έγινε φανερή και η έλλειψη μιας τραπεζικής ενοποίησης εντός της Ε.Ε. που θα μπορούσε να βρει γρηγορότερα λύση σε χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Κύπρος, στις οποίες το πρόβλημα ξεκίνησε από τις εμπορικές τράπεζες.
Πάντως ο συγγραφέας χαρακτηρίζει άψογη τη συνεργασία Ε.Ε. – ΕΚΤ – ΔΝΤ στα προγράμματα διάσωσης.
Νέο κεφάλαιο για το ΔΝΤ
Ως απότοκο της εμπλοκής του ΔΝΤ στην Ευρωζώνη ο συγγραφέας σημειώνει ότι το Ταμείο, λόγω των αστοχιών που υπήρξαν ειδικά για το πρόβλημα της Ελλάδας, αναγκάστηκε να συμπληρώσει το καταστατικό του με ένα ειδικό κεφάλαιο για την αντιμετώπιση μελλοντικών προβλημάτων στη ζώνη ευρώ, παρότι θεωρεί απίθανο σε κάθε περίπτωση να κληθεί ξανά για διάσωση εντός της οικονομικής οντότητας.
