Οι συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία είναι αυτές που θα προσελκύσουν επενδύσεις και θα απογειώσουν την ΕΕ. Σωστοί χειρισμοί και καινοτόμες προτάσεις θα δώσουν το έναυσμα για πιο ανθρωποκεντρική Ευρώπη.
Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) ενέκρινε τους λογαριασμούς του συνόλου των κοινών επιχειρήσεων της ΕΕ για το 2021 και επιβεβαίωσε τα θετικά αποτελέσματα που αναφέρθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Το νέο πρόγραμμα χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας «Ορίζων Ευρώπη» θέτει φιλόδοξους στόχους για τη δημοσιονομική περίοδο 2021-2027.
Οι ελεγκτές ζητούν να ληφθούν μέτρα προκειμένου να εξασφαλιστεί η εκπλήρωση των στόχων που έχουν τεθεί για τις εισφορές στο πρόγραμμα «Ορίζων 2020», μέτρα για την αντιμετώπιση των αδυναμιών στις εσωτερικές δικλίδες που δεν έχουν ακόμη αποκατασταθεί, καθώς και για την προετοιμασία ενόψει νέων προκλήσεων, όπως είναι ο προγραμματισμός και η διαχείριση των ανθρώπινων πόρων.
Οι κοινές επιχειρήσεις αποτελούν συμπράξεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μελών του εκάστοτε κλάδου, και σε ορισμένες περιπτώσεις ερευνητικών, διακυβερνητικών οργανισμών ή συμμετεχόντων κρατών. Χρηματοδοτούνται μέσω κεφαλαίων που προέρχονται από τα προγράμματα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ («Ορίζων 2020», «Ορίζων Ευρώπη» και «Ψηφιακή Ευρώπη»), καθώς και μέσω εισφορών σε είδος και άλλων οικονομικών εισφορών που καταβάλλουν οι υπόλοιποι εταίροι.
«Οι ευρωπαϊκές συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προωθούν τη μετουσίωση της επιστημονικής γνώσης σε εμπορεύσιμες και πρωτοποριακές καινοτομίες, ενώ ανταποκρίνονται σε ανάγκες που δεν καλύπτει ακόμη ικανοποιητικά η βιομηχανία», δήλωσε η κα Ildikó Gáll-Pelcz, μέλος του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και αρμόδια για τον έλεγχο. «Είναι επομένως απαραίτητο να είναι καλά προετοιμασμένες ενόψει των προκλήσεων που επιφυλάσσει το μέλλον.»
Το 2021, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε νέους κανονισμούς για τη σύσταση έντεκα κοινών επιχειρήσεων για την υλοποίηση δράσεων στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων Ευρώπη» και «Ψηφιακή Ευρώπη», των πολυετών προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ για τη δημοσιονομική περίοδο 2021-2027. Οι εν λόγω κοινές επιχειρήσεις υλοποιούν τα ειδικά τους θεματολόγια έρευνας και καινοτομίας στους τομείς των μεταφορών, της ενέργειας, της υγείας, των βιομηχανιών βιοπροϊόντων, των βασικών ψηφιακών τεχνολογιών, της υπερυπολογιστικής και των έξυπνων συστημάτων δικτύου. Οκτώ από αυτές λειτουργούσαν ήδη στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος («Ορίζων 2020») και θα συνεχίσουν να λειτουργούν στο πλαίσιο των νέων προγραμμάτων ως νέες νομικές οντότητες, με νέα ονομασία και αυξημένες ή ελαφρώς αναθεωρημένες αρμοδιότητες. Πέραν των κοινών επιχειρήσεων που βρίσκονται ήδη σε λειτουργία, συστάθηκαν τρεις νέες: η κοινή επιχείρηση «Έξυπνα δίκτυα και υπηρεσίες», η κοινή επιχείρηση «παγκόσμιο πρόγραμμα για την υγεία» και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αρμοδιότητας για βιομηχανικά, τεχνολογικά και ερευνητικά θέματα κυβερνοασφάλειας.
Το ΕΕΣ θα υποβάλει για πρώτη φορά σε έλεγχο τις τρεις αυτές κοινές επιχειρήσεις μόλις καταστούν οικονομικά αυτόνομες, κάτι που αναμένεται να γίνει εντός του 2023.
Κατά τη δημοσιονομική περίοδο 2021-2027, η ύψους 15,1 δισεκατομμυρίων ευρώ χρηματοδότηση της ΕΕ προς τις κοινές επιχειρήσεις αναμένεται να κινητοποιήσει πρόσθετες εισφορές ύψους 19,1 δισεκατομμυρίων ευρώ από μέρους των εταίρων (μέλη του κλάδου, συμμετέχοντα κράτη ή διεθνείς οργανισμοί) για την υλοποίηση έργων έρευνας και καινοτομίας, αξίας περίπου 34,2 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κοινές επιχειρήσεις έλαβαν διορθωτικά μέτρα σε συνέχεια των παρατηρήσεων που αυτοί είχαν διατυπώσει τα προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, παρατήρησαν διάφορα θέματα που χρήζουν βελτίωσης: για παράδειγμα, από τα αποτελέσματα του ελέγχου στον οποίο υποβλήθηκαν οι πληρωμές επιχορηγήσεων προέκυψε ότι τα έξοδα προσωπικού παραμένουν η κύρια πηγή σφαλμάτων, εξαιτίας του πολύπλοκου υπολογισμού τους.
Η ΕΕ αλλάζει αρκεί να γίνουν οι σωστές κινήσεις και να ληφθούν αποφάσεις με το βλέμμα στο μέλλον.
Κων/νος Σ. Μαργαρίτης
Δημοσιογράφος
