Κύπρος και ιστορική μνήμη – Γράφει ο Σίμος Ανδρονίδης
Με αφορμή την συμπλήρωση πενήντα ετών από την πραγματοποίηση της βάρβαρης Τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στην Κύπρο, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφθηκε την Κυπριακή Δημοκρατία, όπου και θα παραστεί στις εκδηλώσεις μνήμης που εν προκειμένω θα λάβουν χώρα.
Παράλληλα, στο βόρειο και κατεχόμενο τμήμα του νησιού, βρίσκεται και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος θα συμμετάσχει στις ‘πανηγυρικές’ στρατιωτικές εκδηλώσεις για τα πενήντα χρόνια από την Τουρκική στρατιωτική εισβολή και κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού.
Θεωρητικώ τω τρόπω, θα επισημάνουμε πως με αφορμή την ταυτόχρονη επίσκεψη των δύο ηγετών στην Κύπρο, αφενός μεν τίθενται σε ‘σύγκρουση’ (αυτομάτως, θα λέγαμε), δύο εκ διαμέτρου αντίθετες αφηγήσεις για το τι έλαβε χώρα στο νησί το καλοκαίρι του 1974, και, αφετέρου δε, ενεργοποιείται εκ νέου η ιστορική μνήμη.
Στο εγκάρσιο σημείο όπου οι αφηγήσεις και δη οι ιστορικές αφηγήσεις περί ‘εισβολής’ και ‘κατοχής’ μεγάλου τμήματος του νησιού αντιπαρατίθενται με τις Τουρκικές-Τουρκοκυπριακές αφηγήσεις περί ‘απελευθέρωσης’ των Τουρκοκυπρίων και της εξασφάλισης της ‘αξιοπρέπειας τους’.
Εν είδει υποθέσεως εργασίας, θα υποστηρίξουμε πως ουκ ολίγοι Ελληνοκύπριοι (μπορούμε να συμπεριλάβουμε σε αυτούς και τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη; ), ομνύουν στην έννοια της «ενθύμησης» (zakhor), σύμφωνα με την διατύπωση του Yosef Hayim Yerushalmi.
Και τι σημαίνει κάτι τέτοιο; Σημαίνει, πολύ απλά, πως ειδικά μία συγκεκριμένη περίοδο (μήνας Ιούλιος), θυμούνται ‘τα πάντα’, ώστε να μην κινδυνεύσουν να ‘ξεχάσουν’ το τι συνέβη τότε.
Θυμούνται τα ‘πάντα’ ώστε, ειδικά οι Ελληνοκύπριοι παλαιότερων γενεών, να μπορέσουν να αφηγηθούν όσο πιστότερα γίνεται στους επιγόνους τους, το τι συνέβη το καλοκαίρι του 1974.
Εμβαθύνοντας περισσότερο στην ανάλυση μας, θα πούμε πως οι συχνές αναφορές Τούρκων και Τουρκοκύπριων αξιωματούχων στο γεγονός της Τουρκικής στρατιωτικής εισβολής στην Κύπρο το 1974 (Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και Ερσίν Τατάρ), όπως επίσης και ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουν το γεγονός αυτό, εμποδίζουν πολλούς Ελληνοκύπριους από το να ξεχάσουν. Και σαφώς, οι μνημονικές αναφορές κατέλαβαν περίοπτη θέση στην ομιλία του πρωθυπουργού.
Και τι μένει από όλες αυτές τις επικλήσεις της μνήμης; Η διαρκής προσπάθεια για την αναζήτηση (ή για την κατασκευή) ‘ηρώων’ που να αντιστάθηκαν στον ‘Αττίλα’, προασπίζοντας το Κυπριακό έδαφος.
Για αυτόν τον λόγο κάθε χρόνο, παραμονές της ‘επετείου,’ πληθαίνουν τα δημοσιεύματα και τα αφιερώματα στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό τύπο σε αξιωματικούς και σε στρατιώτες (ως επί το πλείστον Ελλαδίτες), που υπερασπίστηκαν το Κυπριακό έδαφος και έχασαν την ζωή τους ηρωικά.
Η ‘ηρωοποίηση’ δεν απαλύνει τον πόνο για την απώλεια εδάφους, ζωών και υπαρχόντων. Μπορεί και καθησυχάζει όμως, καθότι, με αυτόν τον τρόπο, πολλοί πιστεύουν πως η Κύπρος ούτε ‘κείται μακράν’ ούτε όμως και ‘έπεσε δίχως τουφεκιά’.
Και το πλέον χαρακτηριστικό άρθρο είναι αυτό του Μανώλη Καλατζή για λογαριασμό της εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα.’ Διαβάζοντας το άρθρο συναντάμε πολλά ονόματα Ελλαδιτών αξιωματικών που πολέμησαν στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974.
Κινούμενοι θεωρητικά, θα εντάξουμε το άρθρο αυτό στην κατηγορία των ‘ιστορικών άρθρων’, ήτοι των άρθρων εκείνων που έχουν ως στόχο να ‘αφυπνίσουν’ και να υπερβούν την διαδεδομένη, στα καθ’ ημάς, αντίληψη πως σε ό,τι έχει να κάνει με την Κύπρο και την
Τουρκική στρατιωτική εισβολή του 1974, ‘όλα τα σκέπασε η λήθη’.
Και πως όλοι όσοι αντιστάθηκαν ‘ξεχάστηκαν’ από τις ‘ελληνικές κυβερνήσεις’.
