Εκπαιδευτικό σύστημα ΠιPisa – Του Αργύρη Αργυριάδη
Ο ζουρνάς ή καραμούζα ή πίπιζα είναι ένα όργανο τύπου όμποε, με διπλό γλωσσίδι. Ζουρνάς λέγεται κυρίως στη Μακεδονία, τη Θράκη, τη δυτική Ρούμελη και τη Μυτιλήνη, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα λέγεται συνήθως καραμούζα και καραμούτζα ή πίπιζα και πίπιτζα. Δεν ξέρω πόσοι μαθητές το γνωρίζουν, αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι τον ίδιο οξύ διαπεραστικό ήχο του ανωτέρω μουσικού οργάνου προκάλεσε η παταγώδης αποτυχία των Ελλήνων μαθητών στο διαγωνισμό PISA (Programme for International Student Assessment) που οργάνωσε ο ΟΟΣΑ το 2022.
Ο ανωτέρω διαγωνισμός, στην ουσία είναι μια μέθοδος του ΟΟΣΑ για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών συστημάτων σε παγκόσμια κλίμακα. Οι πρόσφατες επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι οι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας και στις τρεις δεξιότητες που αξιολογεί ο διαγωνισμός, ήτοι την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Πρόκειται για τις δεξιότητες που θεωρείται πως πρέπει να έχουν οι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή έως τα 16 τους χρόνια.
Ακόμη και για όσους έχουμε μικρή σχέση με το εκπαιδευτικό σύστημα δεν περνά απαρατήρητη η ουσιαστική διαφοροποίηση των νεότερων γενεών σε κρίσιμους τομείς. Έχουν ασύλληπτα περισσότερα ερεθίσματα και δυνατότητες σε σύγκριση με αντίστοιχους έφηβους μαθητές προ 25 ετών. Παρουσιάζουν, όμως, σε υψηλό βαθμό κοινωνικό και οικονομικό αναλφαβητισμό. Αδυνατούν να κατανοήσουν ή περιγράψουν απλές κοινωνικές σχέσεις (έξω από το σύνηθες περιβάλλον τους) και με δυσκολία προσεγγίζουν απλές οικονομικές έννοιες.
Η εικόνα κυριαρχεί στη ζωή τους έναντι του γραπτού λόγου, ενώ ο προφορικός περιορίζεται σε ατάκες και ασύμμετρους εννοιολογικούς συσχετισμούς. Βλέποντας νέους ανθρώπους να εισέρχονται στο παραγωγικό στάδιο – ακόμη και εάν έχουν αποκτήσει υψηλά τυπικά προσόντα – δεν είναι δύσκολο να διαγνώσεις τις ανωτέρω αδυναμίες.
Το ερώτημα είναι εύλογο; Γιατί συμβαίνουν όλα τα ανωτέρω; Προφανώς σε μεγάλο βαθμό έχει αλλάξει η εποχή. Η κυριαρχία της εικόνας είναι απόρροια της τηλοψίας και των εκπληκτικών γραφικών των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ταχύτατη εναλλαγή, αποτύπωση στο ασυνείδητο, εύπεπτη αποδοχή δίχως υψηλές νοητικές διεργασίες. Απείρως πιο εύκολη προσέγγιση από την ανάγνωση ενός βιβλίου.
Ωστόσο, εδώ θα έπρεπε να παρεμβαίνει το εκπαιδευτικό σύστημα. Να προσπαθεί να πιάσει το ζύγι. Να εξισορροπεί τις ανωτέρω αντιθέσεις και να πετυχαίνει την αρμονική σύζευξη αυτών. Τούτο, όμως, απαιτεί ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα.
Πόσο σύγχρονο είναι ένα σύστημα όταν δίνει έμφαση στη εκμάθηση αρχαίων ελληνικών και λατινικών (ως παπαγαλία και απομνημόνευση κανόνων γραμματικής και συντακτικού που ούτε οι αρχαίοι Έλληνες ούτε οι Λατίνοι είχαν !) αντί να φέρνει σε επαφή τους νέους με την ερμηνεία και κατανόηση αρχαίων και νέων κειμένων της παγκόσμιας λογοτεχνίας και κοινωνικής θεωρίας; Πόσο εύλογο είναι να διδάσκουμε το γερούνδιο αντί τις ανθρώπινες σχέσεις, να πριμοδοτούμε τον ατομισμό αντί της συνεργασίας; Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και στο επιχειρείν τούτη η χώρα έχει ελάχιστες πολυπρόσωπες παραγωγικές μονάδες, ενώ κυριαρχούν οι ατομικές ή οικογενειακές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως εταιρικού τύπου.
Έτσι μαθαίνουμε από μικροί. Προτιμάμε την επιχείρηση – περίπτερο που χωράει πάντα μόνον έναν. Τον εαυτό μας. Σε τελική ανάλυση, όμως, πόσο μεταρρυθμιστικό είναι να συζητάμε την έλευση ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα όταν απλά έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα σμπαράλια; Μήπως η πραγματική μεταρρύθμιση πρέπει να ξεκινήσει από τη μέση εκπαίδευση; Ή προτιμάμε να παίζουμε την πίπιζα;
