Οι κανόνες της ΕΕ για την προστασία των δημοσιογράφων δημιουργούν νέα δεδομένα – Του Κωνσταντίνου Μαργαρίτη
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επανεπιβεβαίωσε τη δέσμευσή του να προστατεύσει δημοσιογράφους, ακτιβιστές, ακαδημαϊκούς και τους οργανισμούς τους από αγωγές που αποσκοπούν στη φίμωσή τους.
Με 546 ψήφους υπέρ, 47 κατά και 31 αποχές, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε μία νέα οδηγία που στόχο έχει να διασφαλίσει ότι τα πρόσωπα και οι οργανώσεις που εργάζονται για θέματα δημόσιου συμφέροντος, όπως τα θεμελιώδη δικαιώματα, οι καταγγελίες για διαφθορά, η προστασία της δημοκρατίας και η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, θα προστατεύονται από τις αβάσιμες και καταχρηστικές αγωγές.
Η προστασία θα ισχύει για όλες τις υποθέσεις με διασυνοριακό χαρακτήρα, δηλαδή όταν ο εναγόμενος, ο ενάγων και το δικαστήριο δεν έχουν την έδρα τους στην ίδια χώρα ή όταν η υπόθεση αφορά τουλάχιστον δύο κράτη μέλη. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο είχαν καταλήξει σε σχετική συμφωνία το Νοέμβριο του 2023.
Για την αποτελεσματικότερη προστασία των θυμάτων, η νέα οδηγία καθιερώνει δύο μέτρα: την απόρριψη αβάσιμων υποθέσεων σε προκαταρκτικό στάδιο και τη δυνατότητα να ζητείται από τον ενάγοντα να καλύπτει τα δικαστικά έξοδα, μεταξύ άλλων για τη νομική εκπροσώπηση του εναγομένου, καθώς και να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα.
Για να αποφεύγονται περιπτώσεις στις οποίες οι ενάγοντες επιλέγουν να προσφύγουν σε δικαστήρια που είναι πιθανότερο να ταχθούν υπέρ τους, οι νέοι κανόνες διασφαλίζουν ότι δεν θα αναγνωρίζονται οι αποφάσεις δικαστηρίων εκτός ΕΕ, όσον αφορά αβάσιμες ή καταχρηστικές αγωγές κατά φυσικών ή νομικών προσώπων με έδρα στην ΕΕ.
Παράλληλα, οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα θύματα καταχρηστικών αγωγών θα έχουν πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες σχετικά με τις διαδικαστικές εγγυήσεις και τα ένδικα μέσα συγκεντρωμένες σε ένα μέρος, ώστε να μπορούν εύκολα να βρίσκουν πού να απευθυνθούν για νομική συνδρομή ή οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη.
Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι θα παρέχεται νομική συνδρομή στους εναγομένους σε αστικές διαδικασίες με διασυνοριακό χαρακτήρα.
Μετά την ψηφοφορία, ο εισηγητής κ. Tiemo Wolken (Σοσιαλιστές, Γερμανία) δήλωσε: «Οι αγωγές SLAPP (στρατηγικές αγωγές κατά της συμμετοχής του κοινού) αποτελούν απειλή για το κράτος δικαίου και υπονομεύουν σοβαρά τα θεμελιώδη δικαιώματα της ελευθερίας της έκφρασης, της πληροφόρησης και του συνεταιρίζεσθαι. Είναι μια μορφή νομικής παρενόχλησης και κατάχρησης του δικαστικού συστήματος, που χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από ισχυρά άτομα και οργανισμούς για να αποφεύγουν τον δημόσιο έλεγχο.
Τα δικαστήρια της ΕΕ δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο για προσωπικό όφελος. Η οδηγία αυτή θα συμβάλλει στην καταπολέμηση των SLAPPs, εμποδίζοντας τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν τα δικαστήρια για να εκφοβίζουν και να αποτρέπουν δημοσιογράφους και ακτιβιστές από το να δημοσιοποιούν πληροφορίες και να επιβάλλουν ένα είδος αυτολογοκρισίας.»
Η οδηγία θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της στην επίσημη εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την ημερομηνία εκείνη και έπειτα τα κράτη-μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους δύο χρόνια για να την ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο.
Με την έγκριση της νέας αυτής νομοθεσίας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανταποκρίνεται στις προτάσεις των πολιτών που περιλαμβάνονται στις τελικές προτάσεις της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης: για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της προπαγάνδας (πρόταση 23.5), την ανάπτυξη μιας πιο αποτελεσματικής και ενοποιημένης πολιτικής έναντι αυταρχικών και υβριδικών καθεστώτων και την ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (24.8), τη θέσπιση νομοθεσίας για την αντιμετώπιση των απειλών κατά της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης (27.1) και την αυστηρή επιβολή των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ στον τομέα των μέσων ενημέρωσης (27.2).
Η Ευρώπη οφείλει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των πολιτών και να προωθήσει σύγχρονες και αποτελεσματικές πολιτικές.
Κων/νος Σ. Μαργαρίτης
Δημοσιογράφος
