Τελικά ψηφίζουμε ή κλικάρουμε;
Τoυ Γιώργου Παπαπροδρόμου, αντιστράτηγου ε.α. – πτυχιούχου Νομικής ΑΠΘ, ειδικού σε θέματα αντιμετώπισης κυβερνοεγκλημάτων
ΟΙ ΡΑΓΔΑΙΕΣ εξελίξεις στον τομέα της τεχνολογίας, οι οποίες χαρακτηρίζουν τις τελευταίες δεκαετίες της ανθρώπινης πορείας στον χρόνο, έχουν μετασχηματίσει την πραγματικότητα τόσο των κοινωνιών μας (συλλογικό επίπεδο) όσο και τη δική μας ξεχωριστή καθημερινότητά (ατομικό επίπεδο).
Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ της έννοιας του Κυβερνοχώρου, ενός κοινού για όλους μας πεδίου, το οποίο διακρίνει η πολυπλοκότητα και η αβεβαιότητα, αποτελεί τη νέα μας χωροταξική πραγματικότητα (τη νέα «αγορά», τη νέα «Πνύκα») όπου αναπτυσσόμαστε ως οντότητες (άτομα και συλλογικότητες). Οι (λιγότερο ή περισσότερο) διασυνδεδεμένες πλέον κοινωνίες προσπαθούν να αναζητούν και να βρίσκουν απαντήσεις στις προκλήσεις της βιώσιμης προοπτικής και ανάπτυξης, μέσα από τους κοινωνικούς θεσμούς και της εξέλιξής τους, όπως είναι οι εκλογικές διαδικασίες και οι ψηφοφορίες (χαρακτηριστικά γνωρίσματα μιας δημοκρατικής κοινωνίας).
ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ μιας σύγχρονης δημοκρατίας προσδιορίζεται από τον βαθμό της ελευθερίας της έκφρασης του ατόμου, από το δικαίωμά του στην πολιτική συμμετοχή, από την ελευθερία του Τύπου, αλλά και από τον σεβασμό των θεμελιωδών αξιών και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η σύγχρονη ημερήσια διάταξη (ατζέντα) των οντοτήτων της πολιτικής λαμβάνει υπόψη της το γεγονός της συμμετοχής μεγάλου ποσοστού ανθρώπων και πολιτών στο ψηφιακό γίγνεσθαι, στις πλατφόρμες κολοσσούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και την αποτύπωση των αναγκών και των προτεραιοτήτων όπως αυτές προκύπτουν στο δυναμικό αυτό επιγραμμικό περιβάλλον.
ΩΣΤΟΣΟ, οι προκλήσεις που ανακύπτουν στη διασυνδεδεμένη πραγματικότητα συνδέονται άμεσα με τα ζητήματα Τεχνοηθικής και Κυβερνοασφάλειας (όπως είναι αυτά της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, του απορρήτου των επικοινωνιών, της δεοντολογίας στην επικοινωνία, την προστασία των κρίσιμων υποδομών, την αντιμετώπιση του αυξανόμενου κυβερνοεγκλήματος) και επηρεάζουν το τοπίο μέσα στο οποίο καλείται σήμερα ο πολίτης να κάνει τις πολιτικές του επιλογές.
ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ από τον κίνδυνο της παραπληροφόρησης και των fake news που αλλοιώνουν σκόπιμα μια πραγματικότητα, πέρα από μια «αποδεκτή» και καλώς εννοούμενη πολιτική αντιπαράθεση θέσεων και αρχών, στερούν από τον πολίτη τη δυνατότητα να επιλέξει κάτι που ταιριάζει στις δικές του ανάγκες, αφού δοκιμάζεται η αξιοπιστία των πηγών πληροφόρησης (Krimmer, Rabitsch, Kuzel, Achler, & Licht, 2022). Ο αντίκτυπος των νέων τεχνολογιών [με αποκορύφωση προς το παρόν της τεχνητής νοημοσύνης (ή υπό περιστάσεις «ανοημοσύνης»)], σε συνδυασμό με τον εκθετικό ρυθμό αύξησης του κυβερνοεγκλήματος (ως της σοβαρότερης εκδοχής του οργανωμένου εγκλήματος) απειλεί ευθέως τις κοινωνίες και τη δημοκρατία (με την προώθηση ενός στενού κύκλου προσώπων, «επαγγελματιών» της εξουσίας, στερώντας τη δυνατότητα σε άτομα με ικανότητες να συμμετέχουν ουσιαστικά στο πολιτικό «γίγνεσθαι»).
ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ αυτή η ενίσχυση των μηχανισμών διαφάνειας (θέματα χρηματοδότησης, λογοδοσίας, κ.ά.) και δικαιοσύνης (στη βάση της διάκρισης των λειτουργιών και του κράτους δικαίου) μπορούν να διασφαλίσουν περισσότερη αξιοκρατία και να περιορίσουν τη δυνατότητα των τεχνολογικών και οικονομικών ελίτ να καθορίζουν την εκάστοτε πολιτική ελίτ (περίπτωση Cambridge Analytica) (Harari, 2018). ε μια χωροχρονική συγκυρία που ηανθρωπότητα δοκιμάζεται από έντονες
κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και διαιρέσεις, η συμπερίληψη όλων των μελών μιας κοινωνίας ανοιχτής στη γνώση και στην πρόοδο θα δώσει μια αισιόδοξη νότα και ρότα. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να υποστηρίξουν ένα βήμα παραπέρα την εξέλιξη της δημοκρατίας (με διαρκείς δυνατότητες διαβούλευσης και ψηφοφορίες ανά θεματική ενότητα, μια προοπτική «άμεσης δημοκρατίας»).
ΚΟΙΝΟΣ παρονομαστής και ζητούμενο για την ποιότητα της δημοκρατίας στην ψηφιακή εποχή είναι η παιδεία κάθε ατόμου, αυτή που χτίζει βήμα βήμα τον σεβασμό στον συνάνθρωπο, αλλά και την κριτική σκέψη, για να μπορεί να επιλέγει κάθε φορά την καλύτερη δυνατή και εφικτή πρόταση λύσης (με δεδομένο τον ορισμό της πολιτικής ως της τέχνης του εφικτού).
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ μας πρακτική να επιλέγουμε στη διαδικτυακή μας ζωή (κλικάροντας διαρκώς) προϊόντα-υπηρεσίες-απόψεις διαμορφώνει πολλές φορές μια ιδιαίτερη δυναμική (κεκτημένη ταχύτητα), με αποτέλεσμα να επιλέγουμε πολιτικά, όντας προβλέψιμοι για κάποιους που κατέχουν την πληροφορία (Zuboff, 2019). Αποτέλεσμα είναι να ψηφίζουμε πρόσωπα που «τεχνηέντως» ή πολλές φορές «αθέμιτα» προβάλλονται και προωθούνται, προϊόντα μιας ανούσιας επικοινωνιακής διαδικασίας, και με τον τρόπο αυτό να ακυρώνονται οι προοπτικές ενός τόπου και να επηρεάζεται το μέλλον και η ευημερία μας.
ΤΕΛΙΚΑ, θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε: ψηφίζουμε (επιλέγουμε πολιτικά) ή κλικάρουμε (επιλέγοντας την ψηφιακή μας καθημερινή πρακτική); Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα απαιτεί αυξημένη κριτική σκέψη και πράξη, πριν και μετά (την ψήφο ή το κλικάρισμα).
