Τα ξημερώματα τις 21ης Απριλίου 1967,στρατιωτικό κίνημα με επικεφαλής τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τους συνταγματάρχες Γεώργιο Παπαδόπουλο και Νικόλαο Μακαρέζο, κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα στην Ελλάδα και επέβαλλε δικτατορία, που διήρκεσε επτά χρόνια.
Η χώρα την εποχή εκείνη βρισκόταν σε προεκλογική περίοδο.
Οι εκλογές είχαν προκηρυχθεί για τις 28 Μαΐου και την εξουσία ασκούσε από τις 3 Απριλίου η ΕΡΕ, με πρωθυπουργό τον αρχηγό της Παναγιώτη Κανελλόπουλο, έχοντας τη συναίνεση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γεωργίου Παπανδρέου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου.
Διάχυτη ήταν η πεποίθηση ότι τις επερχόμενες εκλογές θα κέρδιζε η Ένωση Κέντρου.
Πολλοί ήλπιζαν ότι θα ετίθετο τέλος στη διετή πολιτική ανωμαλία, που έμεινε στην ελληνική ιστορία ως «Αποστασία» και σηματοδοτήθηκε με την παραίτηση του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965, μετά τη σύγκρουσή του με τον βασιλιά Κωνσταντίνο.
Κυρίαρχη προπαγάνδα της εποχής και όλης της μετεμφυλιακής περιόδου ήταν ο “κίνδυνος από τους “αναρχοκομμουνιστές”, που φάνσταζε σαν μπαμπούλας και λειτουργούσε σαν ιδεολογικό άλλοθι της “Εθνικοφροσύνης”.
Για τη μετεμφυλιακή “Εθνικόφρονα” Δεξιά της προδικτατορικής περιόδου, “κομμουνιστές” ήταν εν ευρεία έννοια και οι κεντρώοι….
Οι στρατηγοί, το Παλάτι, κάποιοι πολιτικοί της Δεξιάς και οι Αμερικανοί καλόβλεπαν μία μικρής διάρκειας συνταγματική εκτροπή, που θα επανέφερε την πολιτική κατάσταση στη σωστή ρότα, δηλαδή στην εναλλαγή στην εξουσία της Δεξιάς και ενός μετριοπαθούς Κέντρου.
«Η Χούντα των Στρατηγών» έμεινε στα σχέδια, καθώς τους πρόλαβαν με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου οι μικροί αξιωματικοί, με πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο.
Στις εκλογές του 1964 η ΕΔΑ, που εκπροσωπούσε την κομμουνιστική Αριστερά (το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου), είχε πάρει ποσοστό 11,80%, έναντι 24,43% που είχε πάρει το 1958. Και μόνο αυτό το στοιχείο της πάνω από 50% συρρίκνωσης του ποσοστού της ευρύτερης Αριστεράς, δείχνει ότι τα περί “κομμουνιστικού κινδύνου” ήταν μια “γραφική” πρόφαση.
Το 1967, δεκαεπτά χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου, σε ό,τι αφορά τον διεθνή περίγυρο, βρισκόμαστε στην κορύφωση του “Ψυχρού πολέμου¨.
Στο εσωτερικό της χώρας ο στρατός ήταν πανίσχυρος, με παράδοση επεμβάσεων τον 20ο αιώνα, οι Αμερικανοί θεωρούσαν φέουδό τους την Ελλάδα, το παρακράτος οργιάζε (Δολοφονία Λαμπράκη) και το Παλάτι ήταν ένας αυτόνομος πόλος εξουσίας, «που δεν βασίλευε, αλλά κυβερνούσε».
Οι πολιτικοί που κυβέρνησαν αυτά τα 17 χρόνια (Πλαστήρας, Παπάγος, Καραμανλής και Παπανδρέου), ασχολήθηκαν κυρίως με την ανοικοδόμηση της χώρας και την οικονομική ανάπτυξη, παρά με το «βάθεμα και το πλάτεμα» των δημοκρατικών θεσμών και την εξάλειψη των μνημών του Εμφυλίου.
Το πραξικόπημα, «Επανάσταση» για τους θιασώτες του, εκδηλώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Απριλίου. Λίγες ώρες πριν, είχε ολοκληρωθεί η συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου και τα μέλη του αποχώρησαν για τα σπίτια τους, χωρίς να έχουν ιδέα για το τι θα επακολουθούσε.
Η τριάδα των Παπαδόπουλου, Παττακού και Μακαρέζου, εκμεταλλεύτηκαν τον βαθύ ύπνο των δημοκρατικών κυβερνήσεων και φρόντισαν να τοποθετήσουν στις πιο νευραλγικές θέσεις του στρατεύματος ανθρώπους μυημένους στα σχέδιά τους.
Τους βοήθησε, επίσης, το γεγονός ότι μέσα στην Αθήνα υπήρχαν μεγάλες μάχιμες μονάδες, όπως το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων, που βρισκόταν στη σημερινή Πολυτεχνειούπολη, με διοικητή τον ταξίαρχο Παττακό.
21 Απριλίου 1967: Τα τανκς της χούντας στους δρόμους της Αθήνας
Από εκεί βγήκαν τα πρώτα τανκς στις 2 τα ξημερώματα, για να καταλάβουν όλα τα στρατηγικά σημεία της πρωτεύουσας (Βουλή, Υπουργεία, ΕΙΡ, ΟΤΕ, Ανάκτορα).
Την ίδια ώρα, ο συνταγματάρχης Ιωάννης Λαδάς εξαπέλυε πιστές στο κίνημα δυνάμεις για να συλλάβουν το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας.
Οι πραξικοπηματίες έβαλαν σε εφαρμογή το ΝΑΤΟικό σχέδιο «Προμηθεύς», για την αντιμετώπιση του κομμουνιστικού κινδύνου, με αποτέλεσμα να κινηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής.
Μεγάλη ήταν η συμβολή του διοικητή της Σχολής Ευελπίδων, Δημήτρη Ιωαννίδη, ο οποίος κινητοποίησε το τάγμα της σχολής και τη Στρατιωτική Αστυνομία (ΕΣΑ).
Μία από τις πρώτες ενέργειες των πραξικοπηματιών ήταν να συλλάβουν τον αρχηγό του ΓΕΣ αντιστράτηγο Σπαντιδάκη και να τον αντικαταστήσουν με τον ομοιόβαθμό του Οδυσσέα Αγγελή, που ήταν μυημένος στο κίνημα.
Ο νέος αρχηγός του Στρατού έδωσε εντολή σε όλους του μεγάλους στρατιωτικούς σχηματισμούς να εφαρμόσουν το σχέδιο «Προμηθεύς» κι έτσι να εξασφαλισθεί η υπακοή του στρατεύματος σε όλη τη χώρα.
Ο αιφνιδιασμός ήταν πλήρης και στις 3:30 τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου το στρατιωτικό κίνημα είχε επικρατήσει και μάλιστα αναίμακτα.
Νωρίς το πρωί, το ραδιόφωνο ΕΙΡ έπαιζε εμβατήρια και δημοτικά άσματα και οι αγουροξυπνημένοι Έλληνες άκουγαν τα πρώτα «Αποφασίζομεν και Διατάζομεν» των δικτατόρων, που ήταν η απαγόρευση των συγκεντρώσεων άνω των τριών ατόμων.
Με συντακτική πράξη κατά τη διάρκεια της ημέρας ανεστάλησαν οι διατάξεις του Συντάγματος και ματαιώθηκαν οι εκλογές της 28ης Μαΐου 1967.
Αιφνιδιασμένοι από τις εξελίξεις φαίνεται να ήταν και οι Αμερικανοί, που δεν περίμεναν την κίνηση του Παπαδόπουλου. Τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ ξύπνησε ο ανιψιός του πρωθυπουργού Κανελλόπουλου, Διονύσης Λιβανός, και του ανακοίνωσε την είδηση.
Όταν μετά από λίγες μέρες ο Τάλμποτ είπε στο σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, Τζακ Μέρι, ότι το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ήταν ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, αυτός του απάντησε κυνικά: «Μα, πως είναι δυνατόν να βιάσεις μία πόρνη;..»
Μόνο δύο πρωινές εφημερίδες πρόλαβαν να περιλάβουν στην ύλη τους την εκδήλωση του πραξικοπήματος. Η «Καθημερινή» στην πρώτη της σελίδα είχε ένα μονόστηλο με τίτλο «Την 2αν πρωινήν εξερράγη στρατιωτικόν κίνημα. Συνελήφθησαν πολιτικοί άνδρες», ενώ η «Αυγή» πάνω από τον τίτλο της έγραφε: «Συνελήφθησαν από στρατιωτικούς οι Μ. Γλέζος, Λ. Κύρκος, Α. Παπανδρέου. Ασυνήθιστες κινήσεις στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων».
Στις 7 το πρωί, η ηγεσία των πραξικοπηματιών επισκέφθηκε στα Ανάκτορα του Τατοΐου τον Κωνσταντίνο και του ζήτησε να ορκίσει την κυβέρνησή τους. Η περιοχή ήταν περικυκλωμένη από τανκς για να μην υπάρξει καμιά περίπτωση δυναμικής αντίδρασης.
Ο βασιλιάς, παρά την προτροπή του συλληφθέντα πρωθυπουργού Παναγιώτη Κανελλόπουλου να αντισταθεί, συμβιβάστηκε μαζί τους «για να μην χυθεί αίμα ελληνικό» και αργά το απόγευμα όρκισε την κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνο Κόλλια. Επρόκειτο βέβαια για πρωθυπουργό – μαριονέτα, αφού τα νήματα κινούσε ο ισχυρός άνδρας του κινήματος, συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος.
Ο συλληφθείς και αποπεμφθείς αρχηγός του ΓΕΣ Γρηγόριος Σπαντιδάκης, άνθρωπος του βασιλιά, όπως και ο Κόλλιας, προσχώρησε στους κινηματίες και ανέλαβε Υπουργός Εθνικής Άμυνας.
Την ίδια μέρα άρχισαν και οι συλλήψεις απλών πολιτών, ενώ είχαμε και τα πρώτα θύματα. Τα όργανα της Χούντας δολοφονούν στον Ιππόδρομο, που είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, το στέλεχος της ΕΔΑ Παναγιώτη Ελή, ενώ ένας στρατιώτης πυροβολεί τη νεαρή Μαρία Καλαυρά, γιατί δεν υπάκουσε στις διαταγές του.
Δέκα ημέρες αργότερα, η Χούντα ανακοίνωσε ότι οι συλληφθέντες ανέρχονταν σε 6509 άτομα, στη συντριπτική τους πλειονότητα αριστερών πεποιθήσεων.
Η Ελλάδα από την 21η Απριλίου 1967 μπήκε στο «γύψο», κατά την έκφραση του Παπαδόπουλου, για 7 χρόνια, 3 μήνες και 3 μέρες.
Η Δικτατορία κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος στις 23 Ιουλίου 1974, μετά το εγκληματικό πραξικόπημα στην Κύπρο και την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο.
Μετά την πτώση της επτάχρονης Χούντας των συνταγματαρχών, ανθεί, αναπτύσσεται ραγδαία και “θριαμβεύει” ένα νέο “φρούτο”, αυτό του “αντιστασιακού”…
Το διεθνές περιβάλλον έχει αλλάξει και ντόπιο σύστημα εξουσίας δεν έχει πλέον ανάγκη από σκληρά δικτατορικά καθεστώτα, αλλά κάτι πιο “σύγχρονο”…
Τις πρώτες μετά την “Επταετία” εκλογές κερδίζει ο “Εθνάρχης” Κωνσταντίνος Καραμανλής με το εκφοβιστικό σύνθημα “Καραμανλής ή τανκς.
Η παραδοσιακή Δεξιά θέτει σε λειτουργία το πολιτικό της δυναμικό παίρνοντας αποστάσεις από το ακροδεξιό κομμάτι της.
Όπως φάνηκε στη συνέχεια, η περίοδος 1974-1981 ήταν μια μεταβατική περίοδος.
Ο Καραμανλής εγκαταλείπει την προθυπουργία και μεταπειδά στην προεδρεία της Δημοκρατίας το 1980, ενώ το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου επελαύνει προς την εξουσία.
Από το 1974 μέχρι το 1981 συντελούνται θεαματικές μετατοπίσεις πολιτικών δυνάμεων προς μια “αριστερή” κατεύθυνση.
Παρ’ όλα αυτά τα ποσοστά του ΚΚΕ του οποίου η λειτουργία είναι πλέον νόμιμη, είναι μονοψήφια, κάτι που ερμηνεύεται ποικιλότροπα. Πάντως επίκληση “κομμουνιστικού κινδύνου” δεν υφίσταται πλέον…
Αντίθετα, απέναντι στο “ανήκομεν εις την Δύσιν” του “Εθνάρχη, ο Παπανδρέου αντιτάσσει μια άκρατη, υπερεπανασταστική συνθηματολογία καταγγέλοντας τους Αμερικάνους (φονιάδες των λαών), την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ σαν “ίδιο συνδικάτο”, κολακεύει τα “περήφανα νιάτα” και τα “τιμημένα γηρατειά”, ανοίγει “πόρτες” με τις χώρες του τότε “υπαρκτού σοσιαλισμού”, λεηλατεί εκλογικά την αριστερά και δημιουργεί τη “μεγάλη δημοκρατική παράταξη”, μέσα στην οποία βρίσκουν καταφύγιο όλα τα ευέλικτα “παντός καιρού” σαΐνια…
Επινοούνται νέοι πολιτικοί όροι τύπου “γενιά του Πολυτεχνείου”.
Στο “Πολυτεχνείο” δίνονται διαστάσεις που ξεπερνούν τα ηρωικά μεγέθη και οι “ήρωες” της “γενιάς του Πολυτεχνείου” διεκδικούν θέση στο βάθρο των εθνικών ηρώων, αλλά κυρίως στις λαμπερές και χρυσοφόρες καρέκλες της “λαϊκής εξουσίας”…
Παρ’ όλο που συμφωνούν όλοι οι ερευνητές, αναλυτές και ιστορικοί της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας ότι η Χούντα ήταν απότοκος της παταγώδους απαξίωσης και χρεωκοπίας του προχουντικού πολιτικού συστήματος, παρόλο που κατά την “Επταετία” πέρα από κάποιες μεμονωμένες και με προσωπικά χαρακτηριστικά κυρίως, πράξεις αντίστασης στο καθεστώς, δεν καταγράφεται κάποια ουσιαστική, οργανωμένη αντιστασιακή ανάπτυξη, εντούτοις, με “σημαία” το Πολυτεχνείο εμφανίζεται στην μεταχουντική Ελλάδα ένα απίστευτο κύμα “αντιστασιακών”….
Είναι χαρακτηριστική η φράση του Μίκη Θεοδωράκη σε μια συνέντευξη, όταν είπε ότι “τρεις στους δύο Έλληνες παρουσιάζονται σαν αντιστασιακοί”…
Επί Χούντας υπήρξαν πολλοί, πάρα πολλοί, που διορίστηκαν στο δημόσιο και μάλιστα σε καίριες θέσεις, υπήρξαν πολλοί, πάρα πολλοί, που πήραν άδεις δημοσίου, έκαναν επιχειρήσεις, πήραν “θαλασσοδάνεια”, συνεργάστηκαν με τις υπηρεσίες της Χούντας και πήραν δημόσια έργα και προμήθειες, ενώ ένα μεγάλο μέρος “διανοούμενων” της εποχής έκανε σπουδαία καριέρα στον τομέα της εθνικής διαφώτισης και της εκλαΐκευσης του έργου της “επαναστατικής κυβερνήσεως”….
Η μετέπειτα απόπειρα του δικτάτορα Παποδόπουλου να δημιουργήσει πολιτικό φορέα, απέτυχε…
Όλος αυτός ο καλός κόσμος που τα πήγε περίφημα επί “Επταετίας”, βρέθηκε σε μια νύχτα στα μετερίζια των υπερασπιστών της Δημοκρατίας, αλλά και του “σοσιαλισμού”…
Γνωστοί, γνωστότατοι συνεργάτες της Χούντας, ευεργετημένοι και άτομα που κάνανε τον “ψόφιο κοριό” επί Επταετίας, βρεθήκανε ξαφνικά στην πρώτη γραμμή των μαχητικών διαδηλώσεων για τη “δημοκρατία και το λαό”…
Και φυσικά βρήκαν φιλόξενη πολιτική στέγη όχι μόνο στο πολιτικό χώρο της σύγχρονης Δεξιάς…
Πολλοί, μα πάρα πολλοί, χωρίς “αιδώ”, αλλά με μοναδικό θράσος, πέρασαν στις τάξεις των “δημοκρατικών δυνάμεων”, όπου πήραν μέχρι και “πιστοποιητικό” “αντιστασιακού”, δημοκράτη, “αγωνιστή” και κάθε άλλου τύπου “διαβατήριο” στο πάρτι και την “κουτάλα” της εξουσίας….
Σε διάφορες εκπομπές που αναζητούσαν εναγωνίως “σύγχρονους ήρωες”, εμφανίστηκαν ως “σούπερ αγωνιστές”, άνθρωποι που τα ντοκουμέντα της εποχής τους έδειχναν να καλοπερνάνε μια χαρά μέσα στην “στυγνή δικτατορία”…
Και όπως γίνεται συνήθως, αυτοί που έκαναν την όποια “αντίσταση” μπορούσαν, πέρασαν στο περιθώριο είτε από προσωπική σεμνότητα, είτε γιατί οι μαρτυρίες τους ήταν επικίνδυνες για το θεατράκι που στήθηκε μετά την επταετία…
Βίντεο της εποχής…. Λέει πολλά…
Δημοσίευμα της εποχής
Εορτασμός της 1ης επετείου της 21ης Απριλίου 1967 με την παρουσία του Αντιβασιλέα Γεωργίου Ζωιτάκη και του Πρωθυπουργού Γεώργιου Παπαδόπουλου στην Αθήνα
Πλήθος κόσμου εισέρχεται στο Παναθηναϊκό Στάδιο όπου πραγματοποιείται εκδήλωση, διοργανωμένη από το Δήμο Αθηναίων, για τον εορτασμό της επετείου.
Ο Γ. Παπαδόπουλος εκφωνεί λόγο ενώ οι παριστάμενοι επίσημοι και ο συγκεντρωμένος κόσμος παρακολουθούν. Οι παριστάμενοι χειροκροτούν. Ανθοστόλιστα άρματα και ομάδες του Στρατού Ξηράς, του Ναυτικού, της Αεροπορίας και των Σωμάτων Ασφαλείας παρελαύνουν ενώ ο Γ. Ζωιτάκης και οι λοιποί παριστάμενοι επίσημοι (ανάμεσα στους οποίους ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δημοσίας Τάξης Ιωάννης Λαδάς και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος) παρακολουθούν.
Ανθοστόλιστο άρμα του «ελληνικού λαού», πλαισιωμένο από άνδρες και γυναίκες ενδεδυμένους με παραδοσιακές ενδυμασίες, παρελαύνει ενώ οι επίσημοι, ανάμεσα στους οποίους ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καρύδας, παρακολουθούν. Χορευτικά συγκροτήματα, στο στάδιο, παρουσιάζουν παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς.
Ο κονφερασιέ Γιώργος Οικονομίδης, σε εξέδρα, στο χώρο του σταδίου, παρουσιάζει το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της εκδήλωσης.
Τραγουδιστές, τραγουδίστριες και ηθοποιοί, συνοδευόμενοι από την ορχήστρα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, ανάμεσα στους οποίους η Μαρινέλλα, ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Νίκος Σταυρίδης και ο Ντίνος Ηλιόπουλος, τραγουδούν. Η Βίκυ Μοσχολιού, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Γιώργος Ζαμπέτας και άλλοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες, συνοδευόμενοι από ορχήστρες, τραγουδούν.
Πυροτεχνήματα που πέφτουν και φωτεινή επιγραφή της 21ης Απριλίου στο λόφο του Λυκαβηττού. Προβολείς, στο Παναθηναϊκό Στάδιο, φωτίζουν τον ουρανό.
Ο κόσμος χειροκροτεί τους Γ. Ζωιτάκη και Γ. Παπαδόπουλο που αναχωρούν από το στάδιο, έπειτα από το πέρας της εκδήλωσης. Πυροτεχνήματα που πέφτουν στο λόφο του Λυκαβηττού
